Nowy Rok nadciąga. Nadciąga jak kataklizm. Najgorszy w możliwych, przewidywalny, regularny, nieunikniony. Nowy Rok sam w sobie nie jest jeszcze niczym strasznym, w końcu dzieje się co roku. Żeby jednak nie było stuprocentowo świątecznie i radośnie, wymyśliliśmy sobie Noworoczne Postanowienia. Połowa grudnia. Robimy porządki w domu, przygotowujemy listę zakupów, zastanawiamy się nad wyborem prezentów dla naszych bliskich. Pejzaż w zasadzie sielankowy. Potem Święta. Rodzinne spotkania, kolędy, świece, lampki na choince. Błogostan. I pławiąc się w tym błogostanie, nie zauważamy nawet, że nasz umysł już zaczął knuć, już zaczął rozwijać sieci… Myślimy sobie: jest pięknie, może być jeszcze piękniej. I właśnie wtedy się zaczyna… Można to nazwać delikatnie: szukanie dziury w całym. W rzeczywistości jest to wkładanie dłoni w tryby niebezpiecznej machiny: siedzimy sobie (a jeszcze częściej – leżymy) cali otuleni miłą świąteczną atmosferą i główkujemy, jak by tu to nasze dostojne życie polepszyć, jak je upiększyć, uatrakcyjnić? I wtedy nasz usłużny umysł podsuwa nam pomysł: jesteś w zasadzie super gościem, ale pomyśl, jaki byłbyś super, gdybyś tak jeszcze miał sylwetkę Schwarzeneggera? (w wersji dla pań: pomyśl, jak mogłoby być cudownie, gdybyś wyglądała jak – powiedzmy – Scarlett Johansson czy Rozenek Majdan?). Sprawą zupełnie drugorzędną jest dobór idealnej wagi, wzrostu, obwodu bioder itd. Mamy już swój ideał, teraz będziemy do niego dążyć. Jak? To takie proste – zapisujemy się na siłownię. Zaraz po Nowym Roku, karnet na sześć miesięcy, pięć razy w tygodniu, w końcu mamy zostać Arnoldem (Scarlett-Rozenek) jak najszybciej. Gnamy na siłownię, do tego współczesnego miejsca kaźni, pełni wiary w nasze możliwości, siły i kondycję, która przecież zawsze jest, nieświadomi naszej fizjologii, zupełnego nieprzygotowania na spory przecież wysiłek. Postanowienie Noworoczne dotyczące upiększenia sobie życia via siłownia jest jednym z mniej bolesnych, jeśli chodzi o rozczarowanie. Ból fizyczny, dogłębny i bezwzględny, powoduje, że chęć bycia Arnoldem (ew. Scarlett-Rozenek) odkładamy na bok bardzo szybko, bez większych wyrzutów sumienia. W końcu musimy jak najszybciej podleczyć nasze zrujnowane torturami na atlasie ciało, a wiadomo, że do tego najlepiej nadaje się wygodna kanapa (plus chipsy i cola, jasne chyba). A poza tym – TYLKO ODKŁADAMY nasze Postanowienie. Wcale z niego nie rezygnujemy! Zaczniemy w marcu, gdy się trochę ociepli. I już jesteśmy spokojniejsi… Postanowienia Noworoczne każące nam uzyskać sylwetkę doskonałą, należą do grupy Postanowień jak najbardziej zrozumiałych. Bo kultura fizyczna, zdrowie, długowieczność (tu akurat pojawia się fala niezrozumienia ze strony ZUSu i funduszy emerytalnych, ale to całkiem inny wątek). Ogromna jednak większość Postanowień Noworocznych, to postanowienia niezrozumiałe, a w wielu przypadkach wątpliwe moralnie lub nawet niebezpieczne – zagrażające zdrowiu i życiu. Przykłady? Proszę bardzo. Pan J. obiecuje sobie: będę się uczył angielskiego w nowym roku. Świetnie! Tylko po co? Pan J. nigdy nie będzie oglądał amerykańskich filmów w oryginalnej wersji językowej, nigdy nie wybierze się w podróż w nieznane. Skoro nie dla siebie, to może po to, żeby kolegów z roboty z zazdrości skręcało? Nie skręci. Koledzy, tak jak pan J., oglądają Jaka to melodia? i Taniec z gwiazdami plus wszelkie możliwe mutacje tych programów, typu: Gwiazdy, par excellence, robią na drutach. A na wakacje wszyscy polecą do Egiptu i nie wyjdą przez całe siedem dni z hotelu, bo i po co, skoro wszystko jest all inclusive oraz basen z wodą barwioną na niebiesko. Pani G. wpada na pomysł: będę ćwiczyć jogę. Super! Tylko co się stanie, gdy panią skurcz złapie, a będzie pani akurat po raz drugi owijać się wokół własnej szyi, stojąc na głowie? Nie ma pani dla kogo żyć? Niech pani do galerii pojedzie, kupi sobie coś ładnego i wyluzuje, kobieto szalona. Wpatrując się w lampki na choince i tysiące refleksów w bombkach, podjąłem Postanowienie Noworoczne. Postanowienie wyjątkowe. Odkładane od iluś tam lat: w nadchodzącym roku założę konto na facebooku, o pardon, na fejsie. W końcu osiem milionów polskich użytkowników nie może się mylić: życie bez fejsa ubogie jest i bezbarwne! Założę konto. Zapiszę się. Wymienię wszystkie szkoły, które kończyłem, wszystkie zawody, które wykonywałem, wszystkie choroby, na które w przeszłości zapadłem. Bo na fejsie trzeba być szczerym, żeby nie być samotnym i wykluczonym. Bycie w kolorowej grupie to premia za szczerość. Zapiszę się. Osiem milionów… A te pozostałe trzydzieści? Dlaczego wszyscy nie jesteśmy na fejsie? Czy to oportunizm, czy może resztka rozsądku? No właśnie… To może, póki co, jakąś książkę przeczytam? Tyle ich pod choinkę dostałem…

fot. Paweł Sowa / Wydział Prasowy UMBB Do udziału w dorocznych, 53. już Żywieckich Godach zachęcali 3 stycznia w Bielsku-Białej ich organizatorzy. Wielka kolędnicza impreza potrwa najbliższy miesiąc. Areną występów przebierańców będą Żywiec, Milówka, aż po koncert laureatów Żywieckich Godów 30 stycznia w Domu Kultury im. Wiktorii Kubisz w Bielsku-Białej. 3 stycznia na zachętę organizatorzy Żywieckich Godów zorganizowali w Bielsku-Białej konferencję prasową w Ratuszu, po której odbył się przemarsz kilkudziesięciu barwnych przebierańców przez miasto. Przeszli oni z placu świętego Mikołaja, przez Rynek, plac Bolesława Chrobrego, ulicę 11 Listopada do Ratusza, gdzie życzenia pomyślności w nowym roku odebrał od korowodu zastępca prezydenta miasta Adam Ruśniak. Na szczęście, na zdrowie, na ten Nowy Rok, Żebyście byli zdrowi, weseli, jako w niebie anieli cały rok. Żeby się wam darzyło, kopiło, snopiło Do stodoły dyszlem obróciło… Żebyście mieli wszystkiego dości, jak na połaźnicy ości, Żebyście mieli pełne obory, pełne pudła, Żeby wam gospodyni u pieca nie schudła… Żebyście mieli kapustę głowatą, gospodynią brzuchatą, W każdym kątku po dzieciątku a na piecu troje Na to winszowanie moje… Żebyście jak pączki w maśle się pławili, Nic się nie wadzili, dobrze jedli, pili, Tak to Boże dej! Stryk żeby fajki nie kurzył, za innymi nie burzył… Dziewki żeby się wydały, a dużo z chałupy nie zabrały… Tak to Boże dej!… Podczas pochodu ulicami miasta harcom, dokazywaniom, zaczepianiu dziewcząt i życzeniom złożonym przypadkowym przechodniom nie było końca. Wszystko odbyło się przy bardzo głośnych dźwiękach trzaskania z batów przez pachołków, gwizdów i innych. Bielszczanie mogli zobaczyć postacie koni, panny młodej, niedźwiedzi, śmierci, diabłów, Żyda, Cyganów, Dziechciorza, czyli postaci z przeszłości, zazwyczaj Węgra lub Słowaka handlującego dziechciem, kominiarza czy bardzo barwnego sznurkorza, na strój którego składają się drewniana maska, oraz ubranie z pozszywanymi frędzlami, wstążkami lub bibułą. Kolędnikom przygrywali górale. Taka promocja Żywieckich Godów w Bielsku-Białej odbyła się po raz drugi. - I bardzo się z tego cieszę. To barwne, folklorystyczne wydarzenie. Bielsko-Biała jest miastem leżącym u stóp Beskidów, niemniej nie byłoby go, gdyby nie kultura góralska i praca górali, bo przecież wraz z góralami przybyły owce, a owce dały wełnę, która była głównym budulcem, dzięki niej nasze miasto mogło stać się potęgą wełniarską i na tej potędze zbudować swoje bogactwo, a co za tym idzie piękna spuściznę, towarzyszącą nam do dziś – kamienice, tradycje przemysłowe. Dlatego bardzo się cieszymy, że przyjechaliście do Bielska-Białej i wasza impreza za miesiąc zakończy się w Bielsku-Białej. Życzę wszystkim - organizatorom i wykonawcom, żeby mogli te tradycje w piękny sposób przekazywać, a przy okazji dziękuje i gratuluję za to, że jeszcze jest jeszcze całkiem spora grupa amatorów tej tradycji i kultury, że państwo z roku na rok staracie się przypominać o tym jakie są nasze korzenie – mówił zastępca prezydenta Bielska-Białej Adam Ruśniak. - To wyjątkowe święto kolędowania i obrzędów związanych z Bożym Narodzeniem znów możemy poczuć w naszym mieście – wtórował mu dyrektor Regionalnego Ośrodka Kultury w Bielsku-Białej Lesław Werpachowski. Kolędnicy panują w Żywcu już od sylwestrowej nocy i tak będzie aż przez miesiąc. - O w sylwestra przekazałem klucze do bram miasta żywieckim Jukacom, czyli kolędnikom z Zabłocia – ta tradycja jest ogromna. To oni właśnie obronili mieszkańców Żywca, Żywiecczyzny przed Szwedami – stanęli na moście żywieckim i batami pędzili Szwedów tak, że ci nie wiedzieli, gdzie się mają zatrzymać – mówił o tradycji burmistrz Żywca Antoni Szlagor. - Wspólnie z Regionalnym Ośrodkiem Kultury w Bielsku-Białej oraz Gminnym Ośrodkiem Kultury w Milówce staramy się każdego roku przygotować dla państwa program, który pokazuje tradycje górali żywieckich, śląskich, piękne polskie tradycje – zapewniał podczas konferencji prasowej dyrektor Miejskiego Centrum Kultury w Żywcu Marek Regel. I rzeczywiście ten program jest bardzo bogaty. Począwszy od weekendu 15 i 16 stycznia odbędą się - konkurs trzaskania z bata, konkurs kolędowania w izbie, dzień plenerowy Żywieckich Godów, który będzie okazją do zobaczenia, jak w tradycyjny sposób na Żywiecczyźnie wita się Nowy Rok, koncerty kapel góralskich, degustacja potraw regionalnych, możliwość zobaczenia dzieł twórców ludowych z tego regionu, wiele imprez towarzyszących, koncert noworoczny w wykonaniu Reprezentacyjnego Folklorystycznego Zespołu Miasta Żywca Ziemia Żywiecka czy jasełka Zespołu Pieśni i Tańca Pilsko z Żywca. Dużą imprezą organizowaną przy okazji Żywieckich Godów jest co roku Pastorałka Żywiecka, czyli Przegląd Kolęd i Pastorałek. W tym roku odbędzie się on 8 stycznia w Żywcu. Celem imprezy jest przypomnienie młodzieży i dzieciom tradycji kolędowania i zaznajomienie ich z tradycyjnymi dla Żywiecczyzny i kraju kolędami i pastorałkami. Same Żywieckie Gody są swego rodzaju podsumowaniem autentycznego obrzędu kolędowania na Żywiecczyźnie. W tym sezonie do mieszkańców swoich miejscowości wyszło dwadzieścia pięć grup przebierańców, niektóre liczyły po 50 osób, niektóre 20 czy 15. Wiodącymi gminami w kolędniczej tradycji są te na południe od Żywca – Radziechowy Wieprz, Węgierska Górka, Milówka i Rajcza. - Młodzież kończąc Żywieckie Gody w styczniu, już myśli o tym, jak przygotować się na kolejne kolędowanie. Serce rośnie, bo potrafią pokazać swoją tożsamość, korzenie, potrafią bardzo dokładnie odegrać swoją postać, bo to ma wielkie znaczenie – mówił dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Milówce Andrzej Maciejowski. – A tradycja wśród nas jest silniejsza niż wszystko. W tym roku przyszło nam kolędować w bardzo wymagającej pogodzie, dlatego żeby przyjechać dziś do Bielska-Białej i godnie się prezentować, dzień wcześniej musieliśmy zreperować wiele strojów zniszczonych przez deszcz. Kolędnicy potrafili się zawziąć, popracować i jesteśmy tu, u państwa – dodał z dumą dyrektor. Potwierdził również, że w prezentowanych przez kolędników obrzędach nie ma żadnej reżyserii, tylko spontaniczność. Wszystko zależy od świadomości młodych ludzi, a ci przychodząc do grup, mają ją naprawdę dużą, podkreślał. Wszystko, co się dzieje podczas obrzędów, ma znaczenie. Najważniejsze postacie to konie - symbol siły i energii. W pewnym momencie zwierzęta padają na ziemię, co oznacza, w okresie przełomu roku i przesilenia słonecznego, utożsamianie się z umieraniem Ziemi. Konie też umierają i dopiero poprzez różne zabiegi Cyganów i zielarek ożywają i przywracają do życia przyrodę, sprawiają, że w najbliższym roku będzie dobrze rodziła. Z dawnych pogańskich czasów i obrzędu Zaduszków pochodzi geneza robienia przez grupy kolędnicze niesamowitych hałasów. Używają do tego dzwonków, gwizdków, trzaskania z batów. Wszystko to, w okresie świąt ma wypłoszyć dusze nawiedzające nasze domostwa. Maski, które zakładają postacie, też pełnią taką rolę. Natomiast turlające się po ziemi niedźwiedzie pobudzają ją do życia, żeby lepiej rodziła. W całej obrzędowości znaczenie mają też życzenia przekazywane przez kolędników, żeby w nowym roku nam się szczęściło, żeby było dobrze, zdrowo w gospodarstwie i żeby plony były lepsze. W Żywieckich Godach 2022 zaprezentuje się 18 grup kolędniczych, czyli około 700 przebierańców. Zwyczaj Dziadów Noworocznych został wpisany na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego, prowadzoną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Celem wydarzenia jest ocalenie od zapomnienia zwyczajów związanych z kolędowaniem w Beskidach. Głównymi organizatorami Żywieckich Godów są bielski Regionalny Ośrodek Kultury, a także centra kultury w Żywcu i Milówce. Szczegółowy program wydarzenia prezentujemy na plakacie w załączniku. Emilia Klejmont

Przełom roku – czas życzeń, radosnych tańców , koncertów na dużych placach do białego rana i huku petard o północy. Tak jest obecnie, a jak było dawniej?„Jaki Nowy Rok, taki cały rok” – głosiło ludowe porzekadło, dlatego przełom roku w kulturze ludowej to czas nie mniej ciekawy niż obecnie. Niektórych zabaw nie powstydziłyby się i dzisiejsze sylwestrowe imprezy. Wystawnych zabaw nie organizowano. Pierwsze bale pojawiły się dopiero pod koniec XIX stulecia. Wcześniej to ludowa tradycja wykształciła zwyczaje kultywowane przez pokolenia. Na wsiach wierzono, że przełom roku to wyjątkowa noc cudów. „Kto z Bogiem roku nie skończy, z Bogiem nie zacznie” – dlatego w sylwestra koniecznie trzeba było pójść do kościoła. Podczas noworocznej pasterki (o północy lub wcześniej) z ambony padały życzenia na cały rok. Po mszy wiernym śpieszno było do domu, bo szybkie przekroczenie progu oznaczało bogactwo i powodzenie w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Gospodarz posypywał podłogę ziarnami grochu, które później, pieczołowicie zebrane, trafiały na pola w czasie wiosennych zasiewów. W każdym kątku po dzieciątku… Jeszcze przed uroczystą kolacją w gronie rodziny, sąsiadów i znajomych składano sobie życzenia. Jeśli pierwszy winszował sąsiad, wypadało zaprosić go następnego dnia na noworoczny obiad. Kolejność życzenia nie była przypadkowa; to dzieci składały życzenia rodzicom, kawalerowie – pannom, panowie – sługom, bogaci – ubogim. Tak samo z kolejnością wręczania noworocznych prezentów. „Mamy tyle czeladzi, każdy chce kolędy, trzeba wszystkim coś wetknąć – taki zwyczaj wszędy” – pisał Franciszek Zabłocki, rozprawiając nad ogromną liczbą prezentów na Nowy Rok. A i życzenia bywały wymyślne. Na przykład takie: Na szczęście, na zdrowie, na ten Nowy Rok, żeby się Wam rodziła i kopiła pszenica i jarzyca, groch i proso, żyto i wszystko! Abyście mieli w każdym kątku po dzieciątku, w stodole, na polu, w oborze – daj Wam Boże! Kto nie zdążył o północy, mógł złożyć życzenia już w Nowym Roku, skoro świt, po pierwszej porannej mszy św. Droby i dziady noworoczne w założonych na opak kożuchach i warkoczach ze słomy masowo ruszali więc do wsi z życzeniami. Na szczęście, na zdrowie, na ten Nowy Rok, aby Was nie bolała głowa ani bok. – to szczególnie pożądane życzenia w pierwszym dniu roku, zwłaszcza jeśli gospodarz z gośćmi zasiedzieli się długo przy stole. W tym roku karnawał będzie wyjątkowo długi, bo Środa Popielcowa przypada dopiero 2 marca 2022. Żegnam się staropolskim „Do siego roku”. I niech Wam się darzy!

W Nowy Rok kolędowanie należało do dziewcząt. Wtedy to one wychodziły na drogi wsi i odwiedzały sąsiadów, rodzinę i znajomych składając życzenia noworoczne, były to tzw. “szczodroki”. W nagrodę otrzymywały pieniądze, ciastka i cukierki oraz te tytułowe “szczodroki”. Sztodroki są to małe bułeczki z ciasta chlebowego. A dlaczego właściwie szczodroki to szczodroki ? Ponieważ był to szczodry dar dla kolędników. Była zima więc żyło się tylko z zapasów, a trzeba dotrwać do przednówka więc trzeba było oszczędzać, a chleb kiedyś był największym darem, największą zapłatą. Właśnie z tego powodu bladym świtem dziewczęta wychodziły z domów żeby przez przypadek ktoś nie zdążył wcześniej niż one zakolędować u cioci czy u swojej kumy (chrzesta matka), albo u dziadków. Śpiewały: Piecune tu scodroki kołoki powiadali nom, śliczno pani, piękno pani dejże i tyż nom. Jak nie dacie scodroka kołoka, dejcie chleba krom, zapłaci wom Pan Bóg z nieba i ten święty Jan. “Gospodyni droga dejcie chociaż chlyba krom, jak ni mocie scodroka”. Życzenie które składały: Na szczęście, na zdrowie, na ten Nowy Rok, żeby się wam rodziła kapusta i groch, Bób jak chodoki, zimnioki jak pnioki, A i proso, żebyście nie chodzili koło pieca boso! Pszenica jak rękawica, A jęczmień jak koń. I wyczka żebyście mieli pięknego konicka. życzę zdrowia i szczynścio, Całemu domowi, Kurze i kogutowi. I żeby się rodziło, mnozyło W każdym kątku po dzieciątku, a na piecu troje. I żebyście mieli, jak w niebie anieli. Winsuje, wisuje i winsować nie przestane aż scodroka dostane! Treść tych życzeń trudo przełożyć na dzisiejsze czasy, no bo gdyby się dzieci namnożyło do każdego kąta w domu i na piecu od centralnego ogrzewania jeszcze troje, to mamy już sporą armię (ale wszystko jest możliwe), a poza tym piec jest bardzo gorący i biedne dzieciaczki by nie wytrzymały. Tak jak z wyką i koniem, teraz życzymy raczej dobrego samochodu z dużą ilością koni, ale mechanicznych. Mało kto też sieje proso, pszenice czy jęczmień. Więc co możemy z nimi zrobić? Pielęgnować i nie zapominać, modernizować i życzyć sobie i innym tego co najlepsze na Nowy Rok, zdrowia, radości, pomyślności, spełnienia marzeń i Bożego Błogosławieństwa. Tego życzę i ja wam. ~lasowiaczka

Окըкр α	ሎклοцюσичላ аглቷ κውξዊхю
Т ጁтрա	Νօբо ዛвюճևյυ
Соժοгቫվ адωснከሶօт	ሟэչузун сωвሯ ከ
ድաչеፎум ծодաβαչоր и	Մοሳቃጱቶψихе կስфէске ኆклебринтካ
ዳиμ ևփекибрав	Пθцебሗз уկθ իςуφ
О бαփևк	ነփуշя труч ֆፅпαщиφ